Mobbing Sebebiyle İşten Ayrılma Durumunda Tazminat Hakkı
İş yaşamında çalışanların karşı karşıya kaldığı en yıpratıcı durumlardan biri mobbing, yani psikolojik tacizdir. Ne yazık ki birçok çalışan, iş yerinde sistematik dışlama, küçük düşürülme, tehdit, baskı ya da görmezden gelinme gibi davranışlarla karşılaşmakta ve bu durum zamanla psikolojik ve fiziksel sağlığı tehdit edecek boyutlara ulaşabilmektedir.
Bu yazımızda “Mobbing nedir?”, “İşçi mobbing sebebiyle işten ayrıldığında hangi haklara sahiptir?”, “Kıdem, ihbar ve manevi tazminat alınabilir mi?”, “Hangi delillerle mobbing ispatlanabilir?” sorularını detaylıca ele alacağız.
Mobbing Nedir?
Mobbing, işyerinde bir çalışana yönelik olarak sistematik biçimde gerçekleştirilen baskı, dışlama, aşağılama, tehdit etme gibi psikolojik taciz eylemlerinin tümünü ifade eder. Mobbing eylemleri çoğu zaman birden fazla kişiden gelir ve belli bir süre boyunca devam eder. Amaç genellikle kişinin yıldırılarak işten ayrılmasının sağlanmasıdır.
Mobbing davranışları örnek olarak şunları içerebilir:
- Sürekli olarak hatalı olduğu söylenerek aşağılanmak
- İş arkadaşları tarafından sosyal olarak dışlanmak
- Kasıtlı olarak iş yükünün artırılması veya anlamsız görevlerle meşgul edilmek
- Başarılarının görmezden gelinmesi
- Haksız disiplin cezaları uygulanması
- Görev tanımı dışında, aşağılayıcı işler verilmesi
- Kişinin özel hayatına müdahale edilmesi, küçük düşürülmesi
Hukuken Mobbing: Yasal Dayanaklar
Türk Hukuku’nda mobbing doğrudan bir yasa maddesiyle tanımlanmamıştır. Ancak Yargıtay kararları, Türk Borçlar Kanunu, İş Kanunu ve Anayasa mobbingin hukuki sonuçları açısından açık hükümler içermektedir.
- Türk Borçlar Kanunu m. 417: İşveren, işçinin kişiliğini korumakla yükümlüdür. Psikolojik tacizin önlenmesi de bu kapsamdadır.
- İş Kanunu m. 24/II: İşçinin, işverence onur kırıcı davranışlara maruz kalması, iş akdini derhal ve haklı nedenle feshetmesine imkan tanır.
- Anayasa m. 17 ve 20: Kişinin maddi ve manevi bütünlüğü ile özel hayatı güvence altındadır.
Mobbing Nedeniyle İş Akdinin Feshi
İşçi, işyerinde sistematik olarak mobbinge maruz kalıyorsa, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24/II-d bendi gereğince iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir. Bu tür bir fesihte işçi, kanunen korunur ve bazı tazminat haklarına kavuşur.
Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, mobbingin somut ve ispatlanabilir olmasıdır. Yani işçi yaşadığı psikolojik baskıyı belgeleyebilmeli, dava açıldığında bunu ispatlayacak deliller sunabilmelidir.
Mobbing Durumunda İşçinin Tazminat Hakları
Mobbing nedeniyle işten ayrılan bir çalışanın sahip olabileceği başlıca haklar şunlardır:
1. Kıdem Tazminatı
İşçinin iş yerinde en az bir yıl çalışmış olması ve iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi şartıyla, işveren tarafından kıdem tazminatı ödenmelidir. Yargıtay kararlarında, işçinin mobbinge uğrayarak işten ayrılması, kıdem tazminatı için geçerli bir gerekçe olarak kabul edilmiştir.
2. İhbar Tazminatı
İşveren, işçiye mobbing uygulamışsa ve bu nedenle işçi sözleşmesini haklı nedenle feshetmişse, işçiden ihbar süresine uyması beklenemez. Bu nedenle işçiye ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü doğmaz. Ancak işveren, işçiyi habersiz ve haksız şekilde işten çıkartırsa, işçi ihbar tazminatı da talep edebilir.
3. Manevi Tazminat
Mobbing eylemleri genellikle kişinin ruhsal bütünlüğünü bozar. Bu durumda işçi, yaşadığı manevi zararın karşılığı olarak işverene karşı manevi tazminat davası açabilir. Mahkemeler; mobbingin süresi, yoğunluğu, tanık anlatımları ve işçinin ruhsal durumuna ilişkin belgeleri değerlendirerek uygun bir tazminata hükmeder.
4. Ayrımcılık Tazminatı
İşverenin bir işçiyi cinsiyeti, yaşı, inancı, siyasi görüşü gibi nedenlerle hedef alarak mobbing uygulaması halinde, İş Kanunu’nun 5. maddesi gereğince ayrımcılık tazminatı da gündeme gelir. Bu tazminat, 4 aylık ücrete kadar talep edilebilmektedir.
Mobbing Nasıl İspatlanır?
Mobbing iddiası taşıyan davalarda en kritik konu ispat yüküdür. Her ne kadar iş hukuku işçi lehine yorum esasını benimsemiş olsa da, mobbingin varlığına dair somut delil sunulması gerekir.
İspat için kullanılabilecek başlıca deliller:
- Tanık beyanları (eski iş arkadaşları, yöneticiler vs.)
- E-posta ve yazılı mesajlaşmalar
- İşyerinde alınmış tutanaklar veya savunma talepleri
- Psikolojik destek alındıysa psikolog veya psikiyatrist raporları
- İşyerinde kamera kayıtları veya ses kayıtları (hukuka uygunluk şartıyla)
- Sendika temsilcisine yapılmış başvurular
Yargıtay Kararlarında Mobbing
Yargıtay kararları incelendiğinde, mobbingin varlığı durumunda işçinin hem kıdem tazminatına hak kazandığı hem de manevi tazminat talep edebileceği yönünde birçok emsal karar olduğu görülmektedir. Özellikle uzun süreli baskı altında çalışmak zorunda kalan işçilerin dava süreçlerinde delillerini doğru sunmaları, davanın olumlu sonuçlanması açısından büyük önem taşır.
Sonuç: Sessiz Kalmayın, Hakkınızı Arayın
Mobbing, sadece psikolojik bir sorun değil; aynı zamanda ciddi bir hukuki ihlaldir. İşçinin kişilik haklarının, ruh sağlığının ve çalışma hakkının ihlalidir. Bu nedenle böyle bir durumla karşılaşan çalışanların sessiz kalmaması, yasal haklarını araması gerekir.
İş sözleşmenizi haklı nedenle feshetmek, tazminat talebinde bulunmak ya da işverene karşı dava açmak istiyorsanız, bu süreci doğru yönetmek adına bir iş hukuku avukatından destek almanız önem taşır.
Mobbing konusunda farkındalık yaratmak, çalışanların bilinçlenmesini sağlamak ve iş yerlerinde daha sağlıklı ortamlar oluşturmak hepimizin sorumluluğudur. Bu yazıyı paylaşarak mobbing mağdurlarının haklarını öğrenmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Sorularınız veya profesyonel hukuki danışmanlık talepleriniz için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
