Saklı Pay Nedir?

Saklı pay, miras bırakanın ölümünden sonra mirasçılardan bazılarına kanun tarafından tanınan, tasarruf edilemeyen zorunlu miras payıdır. Bu kavram, miras bırakanın malvarlığı üzerinde dilediği gibi tasarrufta bulunmasını sınırlayarak, mirasçılarının belirli bir kısmının mirastan mutlaka pay almasını garanti eder. Türk Medeni Kanunu’nda saklı pay düzenlemesiyle, aile bireylerinin ekonomik güvenliği korunmak istenmiştir.

1. Saklı Pay Nedir ve Amacı Nedir?

Saklı pay, yasal mirasçılardan bazılarına tanınan, miras bırakanın ölüme bağlı tasarruflarıyla bile ortadan kaldıramadığı bir pay hakkıdır.
Yani miras bırakan, vasiyetname veya bağış yoluyla tüm malvarlığını dilediği kişilere bırakabilir; ancak saklı pay sahibi mirasçıların yasal paylarının belirli bir kısmı üzerinde tasarruf edemez.

Amaç, aile bireylerinin korunmasıdır. Kanun koyucu, miras bırakanın iradesiyle dahi çocukların, eşin veya anne-babanın tamamen mirastan yoksun kalmasını önlemek istemiştir.

2. Saklı Payın Hukuki Dayanağı

Saklı paya ilişkin düzenlemeler Türk Medeni Kanunu’nun 505–512. maddeleri arasında yer alır.
TMK m. 505 uyarınca:

“Miras bırakan, yasal mirasçılarının saklı payları dışında kalan kısmı üzerinde dilediği gibi tasarrufta bulunabilir.”

Bu düzenleme, miras bırakanın tasarruf özgürlüğü ile aile birliğini koruma amacı arasında bir denge kurar.
Ayrıca, Yargıtay kararlarında da saklı payın kamu düzenine ilişkin bir hak olduğu vurgulanmaktadır. Dolayısıyla, miras bırakanın saklı payı ihlal eden işlemleri, mirasçılar tarafından tenkis davası yoluyla iptal ettirilebilir.

3. Saklı Pay Sahibi Kimlerdir?

Her yasal mirasçı saklı pay hakkına sahip değildir. Türk Medeni Kanunu’na göre saklı pay hakkı bulunan mirasçılar şunlardır:

• Altsoy (çocuklar, torunlar)
• Anne ve baba
• Sağ kalan eş

Buna karşılık, kardeşler saklı pay hakkına sahip değildir.

Miras bırakan, örneğin kardeşlerine ya da arkadaşına mal bırakmak istese bile, yukarıda sayılan mirasçıların saklı payını ihlal edemez.

4. Saklı Pay Oranları Nelerdir?

Saklı pay oranları, miras bırakanın malvarlığı üzerindeki tasarruf sınırlarını belirler. TMK m. 506’ya göre oranlar şöyledir:

• Altsoy için: Yasal miras payının yarısı saklı paydır.
• Anne ve baba için: Yasal miras payının dörtte biri saklı paydır.
• Sağ kalan eş için:
  • Altsoy veya anne-baba ile birlikte mirasçıysa yasal miras payının tamamı,
  • Başka mirasçı yoksa yasal miras payının dörtte üçü saklı paydır.

Bu oranlar, miras bırakanın hangi kısım üzerinde serbestçe tasarruf edebileceğini de belirler. Örneğin, çocuk sahibi bir kişi malvarlığının ancak yarısı üzerinde özgürce tasarruf edebilir.

5. Saklı Payın İhlali Halinde Ne Olur?

Miras bırakan, vasiyetname veya bağış yoluyla saklı payı ihlal ederse, saklı pay sahibi mirasçılar tenkis davası açabilir.
Tenkis davası, miras bırakanın yaptığı ölüme bağlı veya sağlararası kazandırmaların saklı pay oranlarını aşan kısmının iptali için açılır.

Örnek:
Bir baba, tüm malvarlığını üçüncü bir kişiye bağışlarsa, çocukları saklı paylarının ihlal edildiğini ileri sürerek tenkis davası açabilir. Mahkeme, saklı pay oranı kadar kısmı iptal ederek mirasçılara iade eder.

6. Saklı Paydan Feragat Edilebilir mi?

Evet, mirasçı saklı pay hakkından feragat sözleşmesiyle vazgeçebilir. Ancak bu sözleşmenin geçerli olabilmesi için:

• Noter huzurunda yapılması,
• Miras bırakan ile mirasçının açık rızasının bulunması gerekir.

Sözleşme yapılmadığı sürece mirasçı, saklı payından sonradan tek taraflı olarak feragat edemez.

7. Saklı Payın Hesaplanması Nasıl Yapılır?

Saklı payın hesaplanmasında terekenin net değeri esas alınır.
Terekenin toplam değeri belirlendikten sonra, yasal pay oranı bulunur ve ardından kanundaki saklı pay oranı uygulanır.

Örnek:
Bir miras bırakanın 1.000.000 TL’lik malvarlığı olduğunu ve iki çocuğu bulunduğunu varsayalım:
Yasal miras payı çocuklar için yarı yarıya 500.000 TL’dir.
Saklı pay oranı yarısı olduğundan, her çocuk için 250.000 TL saklı paydır.
Miras bırakan ancak kalan 500.000 TL üzerinde tasarruf edebilir.

8. Saklı Payın Korunması İçin Açılabilecek Davalar

Saklı pay ihlali durumunda açılabilecek başlıca davalar şunlardır:

• Tenkis Davası: Saklı payın ihlal edildiği hallerde açılır.
• İade Davası: Bağışların veya kazandırmaların geri verilmesi talep edilir.
• Tasarrufun İptali Davası: Saklı payı ortadan kaldırmak amacıyla yapılan muvazaalı işlemler için açılır.

Bu davalar, saklı payın korunması ve mirasın adil paylaşımının sağlanması bakımından büyük önem taşır.

9. Saklı Pay Davalarında Zamanaşımı Süresi

Tenkis davası, saklı payın zedelendiğini öğrenen mirasçı tarafından öğrenmeden itibaren 1 yıl ve her hâlde 10 yıl içinde açılmalıdır.
Eğer mirasçı saklı payının ihlal edildiğini uzun süre sonra fark ederse, bu süreler hak düşürücü olduğundan dava reddedilebilir.

10. Saklı Pay Davalarında Avukatın Önemi

Saklı pay uyuşmazlıkları, hem miras hukukunun teknik yönlerini hem de maddi delillerin titizlikle değerlendirilmesini gerektirir.
Yanlış yapılan bir hesaplama veya sürenin kaçırılması, mirasçının saklı pay hakkını kaybetmesine neden olabilir.

Bu nedenle, Konya avukat desteğiyle süreçlerin profesyonel yürütülmesi, hak kayıplarının önlenmesi açısından önemlidir.

SONUÇ

Saklı pay, miras bırakanın tasarruf özgürlüğünü sınırlayan, mirasçıların mirastan pay almasını güvence altına alan önemli bir kurumdur.
Bu sayede aile bireyleri, miras bırakanın iradesinden bağımsız olarak mirastan belirli oranda pay alabilir.
Saklı payın ihlali hâlinde mirasçılar, tenkis davası açarak haklarını koruyabilir.
Ancak sürecin karmaşık yapısı nedeniyle profesyonel destek alınması hak kayıplarının önüne geçecektir.

Sıkça Sorulan Sorular

1. Saklı pay nedir?
Miras bırakanın, yasal mirasçılarının belirli bir kısmı üzerinde tasarruf edemediği, koruma altına alınmış miras payıdır.

2. Saklı pay sahibi kimlerdir?
Altsoy, anne-baba ve sağ kalan eş saklı pay hakkına sahiptir.

3. Saklı pay oranları nelerdir?
Altsoy için yarısı, anne-baba için dörtte biri, eş için ise durumuna göre tamamı veya dörtte üçüdür.

4. Saklı pay ihlal edilirse ne yapılır?
Saklı pay sahibi mirasçılar, tenkis davası açarak ihlal edilen paylarını geri alabilirler.

5. Saklı paydan feragat edilebilir mi?
Evet, ancak noter huzurunda yapılacak yazılı feragat sözleşmesiyle mümkündür.